Eksploratorzy

Pierwszy plan był taki
Warto wspomnieć o Kopcu Powstańców i jego początkach.
"Śląski Wernyhora" - Wawrzyniec Hajda urodził się w 1844 roku w Bobrownikach (dziś dzielnicy Tarnowskich Gór. Do historii Śląska przeszedł jako ludowy poeta, autor wielu patriotycznych i religijnych strof. Był także inicjatorem akcji społecznych oraz - jak byśmy dziś powiedzieli - wielkim autorytetem moralnym. To właśnie Wawrzyniec Hajda, ociemniały po wypadku w kopalni starzec, 26 czerwca 1922 roku witał wkraczające do Piekar polskie oddziały i rozmawiał ze wzruszonym generałem Stanisławem Szeptyckim.
. Wśród wielu jego pomysłów mających na celu obronę języka polskiego i tożsamości narodowej był i ten dotyczący kopca.
Co ciekawe, kopiec miał powstać z okazji dwusetnej rocznicy wiktorii wiedeńskiej i przejścia przez Piekary Jana III Sobieskiego z husarią. Hajda wydał odezwę do mieszkańców rodzinnej miejscowości i okolic tudzież do wszystkich Ślązaków. Na miejsce Kopca upatrzył sobie teren przyległy do piekarskiej Kalwarii - dziś stoi na nim Szkoła Podstawowa numer 4.
Kiedy władze pruskie inicjatywy Hajdy nie zaakceptowały, wraz z grupą podobnych mu zapaleńców zaczął sypać kopiec bez zezwolenia. Osadzono go za to w areszcie, ale - ze względu na inwalidztwo - dość szybko zwolniono. Śląski upór urzeczywistnił jego marzenia wiele, wiele lat później, już w odrodzonej Ojczyźnie, ale tej chwili Hajda nie doczekał.

Najwyższym punktem Piekar Śląskich jest usypany tuż przed II wojną światową Kopiec Wyzwolenia. Z okazji przypadającej wkrótce 80. rocznicy rozpoczęcia prac władze miasta chcą zorganizować huczne uroczystości, aby przypomnieć historię tego miejsca

Budowa zaczęła się we wrześniu 1932 roku, ale inicjatywa narodziła się pół wieku wcześniej. Z okazji przypadającej w 1883 roku dwusetnej rocznicy odsieczy wiedeńskiej kopiec chciał budować Wawrzyniec Hajda - niewidomy górnik i gorący polski patriota przezwany śląskim Wernyhorą. Pretekstem był krótki pobyt króla Jana III Sobieskiego w Piekarach. Nic z tego nie wyszło, bo na budowę nie zgodziły się władze niemieckie, ale do pomysłu wrócono, gdy Piekary wraz z częścią Śląska znalazły się w granicach niepodległej Polski. W sierpniu 1930 roku usypanie kopca zaproponował Stanisław Mastalerz, jeden z ważniejszych dowódców niedawno zakończonych powstań. Chociaż jednak tym razem nikt nie stwarzał politycznych przeszkód, minęły następne dwa lata, zanim tę ideę podchwycili inni. Gdy zaś się okazało, że kopca nie uda się usypać na przypadającą w 1933 roku 250. rocznicę wyprawy króla Sobieskiego, uradzono, że kopiec upamiętni wyzwolenie Śląska spod panowania niemieckiego. I tak go właśnie nazwano - Kopcem Wyzwolenia.
Przed rozpoczęciem prac trzeba było wykupić grunt. Wybrano tzw. Kocie Górki, teren w pobliżu granicy z należącym wtedy do Niemiec Bytomiem (Hajda chciał sypać kopiec gdzie indziej, tuż za kalwaryjskim wzgórzem, blisko bazyliki). Niestety, okazało się, że właściciel tej działki, hrabia Henckel von Donnersmarck, gdy się zorientował w tych planach, wcale nie kwapił się do sprzedaży. Może chciał tylko podbić cenę, a może jako Niemcowi nie spodobała mu się ta idea, koniec końców stanęło na tym, że za niewielką działkę Polacy musieli zapłacić astronomiczną na owe czasy kwotę - 12 tys. zł. Jeśli Donnersmarck liczył, że cena przestraszy pomysłodawców kopca, czekał go zawód - w krótkim czasie z dobrowolnych składek udało się zebrać całą kwotę i można było przystąpić do budowy.

Początkowo zakładano, że kopiec będzie miał 30 metrów wysokości, ale choć do pracy ochotniczo zgłaszały się tysiące ludzi z całej Polski, trzeba było ograniczyć się do góry o dziesięć metrów niższej. I tak jej szczyt jest najwyższym punktem w mieście, 356 metrów nad poziomem morza. Od wysokości ważniejsza jest jednak symbolika tego miejsca. Dla podkreślenia związków z resztą Polski przywieziono tu urny z ziemią z punktów, które odegrały ważną rolę w historii - m.in. spod Ostrej Bramy w Wilnie, z Wawelu, cmentarza na Rossie i cmentarza Orląt Lwowskich.
Patronat nad budową objął wojewoda Michał Grażyński, a pracami społecznego komitetu kierował Jan Lortz, podobnie jak Mastalerz, weteran powstań śląskich. Głównymi twórcami kopca byli ludzie, którzy w wolnym czasie przyjeżdżali tu z różnych stron Polski - żołnierze, harcerze i członkowie różnych organizacji społecznych, ale przede wszystkim zwykli mieszkańcy.

- Moja babcia z Brzezin też tu przychodziła. Za każdym razem symbolicznie brała do woreczka trochę ziemi z własnego ogródka, żeby dosypać - opowiada Dariusz Gacek, pasjonat regionalnej historii i prezes Miejskiego Centrum Informacji i Turystyki.

20 czerwca 1937 roku kopiec był gotowy.

Za czasów PRL-u kopiec powoli niszczał, a o budowniczych, być może dlatego, że byli wśród nich prominentni politycy, mówiło się niewiele. Zła karta się odwróciła za sprawą działań społeczników. Ostatnio władze miasta poprosiły mieszkańców o przyniesienie pamiątek związanych z tym miejscem. Na archiwalnych zdjęciach ze zbiorów Izby Regionalnej przy Miejskiej Bibliotece Publicznej w Piekarach Śląskich utrwalono sceny związane z powstawaniem kopca. O tym, co przedstawiają, sporo wie Andrzej Kołodziejczyk, opiekun Izby, ale nie traci nadziei, że więcej szczegółów uda się poznać przy okazji zbliżających się obchodów 75. rocznicy ukończenia kopca. Uroczystości odbędą się w dniach 20-23 czerwca. Miasto chce też wydać okolicznościową książkę.

W linku bardzo ciekawe, archiwalne zdjęcia:

http://katowice.gazeta.pl/katowice/56,3 ... ECIA_.html