Bytom

Heniek

http://www.zyciebytomskie.pl/artykul.ph ... 6&glowny=0

Tajemniczy ogród śmierci

Spacer po cmentarzu żydowskim. Ze wszystkich bytomskich cmentarzy ten wydaje się najbardziej tajemniczy. Pewnie dlatego, że nie jest dostępny do swobodnego zwiedzania, a wieść gminna niesie o dwóch olbrzymich psach spuszczanych przez dozorców wolno, by odstraszały intruzów.
Równocześnie cmentarz żydowski przy ul. Piekarskiej to najlepiej zachowana w Bytomiu nekropolia pod względem nienaruszenia „tkanki” historycznej. Tam czas jakby stanął w miejscu.
Wśród wielu osobliwości naszego miasta mało kto zwraca uwagę, iż mamy swoją własną „dzielnicę za Styksem” – dawne przedmieście piekarskie. Trudno mi wskazać większe nagromadzenie cmentarzy w jednej okolicy; być może jest to nawet europejski rekord, podobnie jak kursująca po ulicy Piekarskiej najkrótsza linia tramwajowa na naszym kontynencie. Wymieńmy: cztery cmentarze katolickie (Mater Dolorosa I i II, oraz przy ul. Powstańców Śląskich i Kraszewskiego), a ponadto cztery kolejne: cmentarz żydowski, ewangelicki, komunalny i jeszcze znajdujący się w granicach tego ostatniego – cmentarz wojenny żołnierzy sowieckich. Tylko na jednym cała substancja materialna przetrwała w takim wymiarze liczonym w setkach historycznych nagrobków (najstarsza macewa pochodzi z roku 1868) – na cmentarzu żydowskim; notabene jednym z zaledwie trzech czynnych cmentarzy żydowskich w województwie śląskim.
Stary kirkut znajdował się w Bytomiu przy dzisiejszej ul. Piastów Bytomskich – dziś to miejsce znaczy jedynie tablica pamiątkowa umieszczona na ścianie jednego z budynków. Jeszcze w końcu lat 50. minionego wieku dzieci okolicznych z kamienic wychodząc na podwórku bawiły się w krajobrazie śmierci – wśród resztek nagrobków i macew. W latach 60. wieziono je na cmentarz komunalny, a teren starego kirkutu zrównano. Tak umierają cmentarze, pozostają może jedynie cienie. Na starym cmentarzu ostatni pochówek odbył się w 1897 roku, na nowym przy ul. Piekarskiej grzebanie zmarłych rozpoczęto się 1868 roku. Do dziś zachowało się tam około (autorzy różnych opracowań podają inne liczby) 800-1200 historycznych nagrobków – nawiązujących do tradycyjnej macewy, a także tych w formie obelisku oraz okazałych grobowców o formach wywiedzionych z klasycyzmu i modernizmu, co stanowi świadectwo kulturowej asymilacji bytomskich Żydów. Wykonane z piaskowca i – w większej części – z granitu, oplecione bluszczem zielonym nawet w zimie. Prawie na każdym znajdują się litery TNCBH. Ten hebrajski skrót słów zaczerpniętych z Pierwszej Księgi Samuela oznacza: Niech dusza jego spleciona będzie węzełkiem życia. Tutaj znajdują się grobowce rodzinne znanych niegdyś bytomskich rodów: Friedländerów, Lőwich, Rosenthalów, Proskauerów – przemysłowców, rzemieślników i kupców, obywateli Bytomia. Jest też grób zasłużonego rabina Maxa Kopfsteina – autora dziejów bytomskiej diaspory żydowskiej.
W 1991 roku ocalałe macewy ze starego kirkutu przy dzisiejszej ulicy Piastów Bytomskich przewieziono z cmentarza komunalnego do magazynów Muzeum Górnośląskiego. Z ich szczątków, z rozbitych tablic architekt Marek Miodoński z rzeźbiarzem Stanisławem Pietrusą wykonali na cmentarzu żydowskim swoiste lapidarium – „Ścianę pamięci” usytuowaną pod murem nekropolii od strony ul. Prusa. Przynajmniej kamienie powróciły na kirkut – może wraz z nimi przywędrowały tu również duchy? Dzisiaj na cmentarzu żydowskim wciąż odbywają się pochówki, jednak ta nekropolia to przede wszystkim królestwo – a także świadectwo – historii. Historii, która zakończona, a właściwie przerwana została w sposób dramatyczny i tragiczny – bytomską synagogę w stylu mauretańskim strawiły płomienie w czasie „nocy kryształowej”, zaś rzesza bytomskim Żydów trafiła do niemieckiego obozu koncentracyjnego w Auschwitz. Tutaj pozostał tajemniczy ogród śmierci za wysokim murem, w środku miasta, wśród mieszkalnych kamienic. Kogo interesuje historia Bytomia – musi tam się wybrać; wejście na cmentarz i zwiedzenie go jest utrudnione, ale nie niemożliwe.

Załącznik:

1.JPG [ 238.63 KiB | Przeglądane 820 razy ]

Załącznik:

2.JPG [ 245.54 KiB | Przeglądane 820 razy ]

Załącznik:

3.JPG [ 240.86 KiB | Przeglądane 820 razy ]

Załącznik:

4.JPG [ 232.07 KiB | Przeglądane 820 razy ]

Załącznik:

5.JPG [ 253.49 KiB | Przeglądane 820 razy ]

z http://bytom.naszemiasto.pl/kontakty_ad ... l?opinie=1

parę lat temu, staraniem bytomskich samorządowców i tamtejszych środowisk kulturalnych, utworzono tu osobliwą "Ścianę pamięci". Zbudował ją miejscowy rzeźbiarz, Stanisław Pietrusa.
"Ściana pamięci" to kompozycja złożona z porzuconych, często bardzo zniszczonych macew (czyli kamiennych nagrobków z hebrajskimi inskrypcjami). Przypomina o dawnych mieszkańcach Bytomia, wyznawcach judaizmu, których sporo w tym mieście mieszkało, zwłaszcza za niemieckich czasów. Zresztą większość z nich zasymilowało się z językiem i kulturą niemiecką.
Zgodnie z tradycją judaistyczną groby nie powinny być przekopywane czy w jakikolwiek inny sposób naruszane. Utworzenie "Ściany pamięci" nie naruszyło tej tradycji, gdyż nie łączyło się ingerencją w samą strukturę bytomskiego kirkutu. Wprost przeciwnie - w ten sposób oddano hołd pamięci tym, których wśród nas już od dawna nie ma.

Załącznik:

13.JPG [ 249.42 KiB | Przeglądane 820 razy ]

Załącznik:

16.JPG [ 247.43 KiB | Przeglądane 820 razy ]

Załącznik:

17.JPG [ 254.92 KiB | Przeglądane 820 razy ]

Załącznik:

18.JPG [ 247.29 KiB | Przeglądane 820 razy ]

Załącznik:

12.JPG [ 231.95 KiB | Przeglądane 819 razy ]

Załącznik:

11.JPG [ 233.33 KiB | Przeglądane 819 razy ]